CẢM NHẬN TẬP THƠ “ CON SÔNG CHÚNG MÌNH” TÁC GIẢ NGUYỄN THỊ KIM LIÊN

                         

                                                                                     

                                                                                        LÊ VĂN THẬT

      Gấp sách lại, tôi vẫn còn thấy “Con sông chúng mình” êm chảy. 50 bài thơ, trong đó có 3 bài phổ nhạc, đã tạo nên một dòng sông tình dạt dào. Ở đây, ta không bắt gặp những vấn đề xã hội rộng lớn, những thế sự thăng trầm, những chuyện tình ly kỳ đẫm lệ, mà gặp ngay những tâm tình nhẹ nhàng, sâu lắng, tràn đầy chất thơ, êm đềm…êm đềm như dòng sông Vàm hoa tím miên man…

    Một nhà văn nước ngoài viết:

        “Nều cứ theo dấu chân người khác

          Thì chẳng bao giò anh đi xa”

    Cũng không phải không có những nhà thơ vẫn còn “theo dấu chân người khác”. Một nhà thơ hay, phải là nhà thơ tự tìm hướng đi riêng cho mình. Thơ là tâm hồn, mà tâm hồn thì ai giống ai được chứ. Cả những khi nhà thơ theo một chủ nghĩa nào đó, thì cũng phải thể hiệm mình. Nét riêng ấy, sẽ làm nên hương sắc cho mỗi nhà thơ. Với “ Con sông chúng mình” Nhà thơ Kim Liên đã chọn một điểm sáng rất riêng.

    Chất riêng ấy, trước hết là một giọng thơ tâm tình ngọt ngào. Có lẽ, là  người con đất Trảng, gắn liền với những người nông dân hiền hòa chân chất, với dòng sông Vàm, đâu đó vang lên tiếng hò xa xa…ngọt dịu đã ảnh hưởng tới nhà thơ. Cũng có thể là tiếng hát ru của mẹ, nằm trên chiếc võng trưa hè, giả đò ngủ để lắng tai nghe cái giọng “ Môi ngọt”¹ như đường của mẹ...Cũng không thể không nói tới thời học trò, một Kim Liên đam mê thơ ca mà nhiều khi bỏ hết các môn học khác…Chính thế, ta cũng bắt gặp ăm ắp ngôn từ mật ngọt, nhẹ nhàng, đầy nữ tính. Xin đừng tìm ở nhà thơ những ngôn từ đao to búa lớn, những câu chữ khó hiểu, những hình ảnh siêu thực. Không có một chủ nghĩa hải ngoại nào ở đây, chỉ có một Kim Liên rất Việt. 

    Xin hãy đọc, mà nếu hay hơn, mời bạn cứ ngân nga nho nhỏ…

Mẹ ơi ngần ấy năm xa

Vẫn êm ả cánh võng đưa nhịp nhàng

Tiếng ve xưa vẫn râm ran

Lời ru xưa vẫn chứa chan tiếng lòng

                                              (Nhớ mẹ)

    Thế là những kỷ niệm:“ cánh võng đưa, tiếng ve, lời ru…” sống lại qua ký ức và cảm nhận tài hoa. Thi liệu đó không mới, nhưng tâm hồn phả vào thì rất riêng. Ta cứ tưởng chính mình đang được nằm nghe mẹ ru…một thuở sống trong tình cha mẹ vĩ đại. Điệp cấu trúc câu “Tiếng ve xưa vẫn- Lời ru xưa vẫn” càng tăng thêm chất nhạc… dù đã “ngần ấy năm xa”, “xưa” đó nhưng “vẫn” tươi nguyên trong lòng…

     Tựa bài thơ “ Con sông chúng mình” gợi ra không chỉ dòng sông thực, mà còn có cả dòng sông tình dào dạt. Tình yêu luôn là đề tài muôn thuở của thi ca. Trong Kim Liên, tình yêu và dòng sông cùng miên man chảy. Đây, bài thơ “ Con sông chúng mình” một bài thơ mà tác giả đầy chủ ý, lấy tên đặt cho cả tập thơ của mình, tha thiết nhớ:

Ôi Vàm Cỏ con nước trôi dìu dặt

Nâng chúng mình trôi tới bến nồng nàn

Như lúa đôi bờ đến kỳ nẩy hạt

Đôi chim dừng xây tổ giữa biếc xanh

                          (Con sông chúng mình)    

                   

   Vàm Cỏ “…nâng chúng mình trôi tới bến nồng nàn”  sông quê nâng tình yêu hai người hạnh phúc. Rõ là một Kim Liên da diết ân tình. Câu thơ đọc lên như một lời ru, một lời êm ái nhẹ nhàng bên tai… người mình yêu …Và thế là ta có được một Kim Liên tặng cho đời chất mật ngọt tâm hồn. Phải chăng, tiếng nói của người con đất Trảng đang đọng lại, đang lọc qua sự kiến trúc tài hoa, chắc lọc ngôn ngữ mà thành ?  

      Và có được giọng điệu êm ái ngọt ngào kia…chính vì Kim Liên có được những cảm xúc đời thường cũng hết sức êm ái nhẹ nhàng. “ Con sông chúng mình” không có những câu chuyện tình: ly kỳ, phức tạp, bi đát, ly tan, kiểu như “ Hi sắc hoa ti gôn; Người em xóm Đạo, Hoa trắng thôi cài trên áo tím…” mà chỉ có những tình cảm nhẹ nhàng, say đắm lòng người. Trước hết, là tình mẹ…

Thân có lặn lội bờ sông

Cho con những bữa no lòng mẹ ơi !

Bây giờ mẹ đã xa rồi

Để con lại sống mồ côi nhọc nhằn.

                                              (Nhớ mẹ)

Các từ “…những bữa no lòng” làm tôi nhớ ngay dến bài ca dao:

Cơm người khổ lắm mẹ ơi

Không bằng cơm mẹ vừa ngồi vừa ăn.

Cái no lòng kia mới thấy tình mẹ cao cả làm sao ! Trong khi mẹ chưa chắc đã no…trong khi mẹ “Bán lưng cho trời bán mặt cho đất” mà tuổi thơ con nào có biết đâu…Để khi lớn lên, hiểu được…có muốn hiếu đạo thế nào thì cũng chỉ còn là lời cầu nguyện qua hương khói…

   Nhiều nhất vẫn là thơ tình. Mà thơ tình Kim Liên thì thường thấy dòng sông. Dòng sông là nhân chứng…dòng sông là người tình thứ ba được quyền xen vào mối tình này. Đôi khi nhà thơ ghen cả dòng sông nếu vắng  người tình thứ hai kia…bắt dòng sông phải thay thế…

Sao mỗi lần không được bên nhau

Sông Ngân Hà xa xôi, Vàm Cỏ Đông gần lắm

Com chim sáo sang sông, xổ lòng, sáo tắm

Sông tháng ba hồng thắm một lời mời…

                                          (Tháng ba của em)

Trên xứ sương mù, tác giả cũng đã có những kỷ niệm thật đẹp:

Em ước cho em đôi cánh

Em bay trên ngút ngàn thông xanh

Và em ước

Đà Lạt trời vừa đủ lạnh

Cho em tựa vào vai anh…

Chẳng biết ông trời biến hóa làm sao….mà hễ lên Đà Lạt thì người ta cứ tựa vai nhau ? Khí trời lành lạnh, núi đồi thoai thoải, ngút ngàn thông xanh…thì…chẳng ai bảo ai…cứ tự nhiên mà tựa. Nơi lành lạnh êm ả vắng vẻ kia sẽ làm cho tình cảm mình bộc ra một cách tự nhiên…tự nhiên và tình tự thế đấy.

Với biển, nhà thơ Kim Liên cũng có cách nhìn mới mẻ:

Giá được làm sóng nhỉ

Em xô đến bạc đầu

Giá được làm biển nhỉ

Tha hồ ta tìm nhau

                             (Kể cho biển nghe)

   Nhà thơ ơi ! nếu mà sóng và biển nghe được, chắc sẽ cho mượn ngay thôi, để nhà thơ có thể xô đến bạc đầu, có thể tha hồ mà tìm nhau… để cho người đọc có được một Kim Liên tung bay thỏa thích trong bầu biển cả mênh mông của tình yêu.

     Ta bắt gặp một Kim Liên hiếu thảo, nên cũng bắt gặp một Kim Liên dạt dào tình mẹ. Những trang viết cho con cũng tràn ngập nồng nàn…

Nào con ngựa gỗ

Búp bê trong vườn

Nào đây bầu sữa

Mẹ ngào ngạt thơm

                        ( Bé ơi)

Rồi cả khi thấy “ Bé đã lớn khôn”, có những hạnh phúc mà người ta chỉ cần nhìn thôi:

Ngắt bông đỏ tặng ba

Ba luôn mạnh khỏe

Ngắt bông trắng tặng mẹ

Mẹ bao giờ cũng hiền

Con phần con

Là những bông màu hồng

                        (Con tôi đi hái hoa)

Hạnh phúc thật !

    Kim Liên là nhà thơ của hiện đại, vẫn ăm ắp thi liệu truyền thống. Ta bắt gặp một mảng lớn về tình yêu thiên nhiên. Màu sắc cổ điển này đã được Kim Liên hóa cũng trở nên hiện đại, sống động và hấp dẫn. Ngoài con sông chất chứa ân tình, ta còn bắt gặp vô vàn hoa cỏ khác, đi vào thơ Kim Liên cũng nhẹ nhàng sâu lắng. Ta hãy nghe mơ ước của nhà thơ, trong một bài đạt thơ giải nhất năm 2010, đươc phát sóng trên HTV7 ngày 05/08/2012 và ngày 12/08/2012:

Chợt nhận ra mình đứng giữa cỏ hoa

Ngôi nhà nhỏ bình yên lòng thị trấn

Gió và nắng tiếng ve trôi bất tận

Thành thân thương như máu thịt của em rồi.

                                            (Ngôi nhà hoa cỏ)

  Ai có qua Blogs của Kim Liên sẽ thấy cả ngôi nhà hoa cỏ, tươi tắn và đầy hương sắc. Chỉ nhìn thôi, cũng đủ làm ta ngây ngất, bây giờ đọc thơ, càng nhận rõ một Kim Liên yêu mến thiên nhiên đến nhường nào…

     Thiên nhiên của Kim Liên gắn liền với làng quê thật đẹp:

Dịu xanh mát rặng tầm vông

Đàn bò đủng đỉnh chiều hôm gom bầy

Cánh diều no gió tung bay

Khói đồng nghi ngút nồng cay giấc chiều

                                             (Chiều quê hương)

  Cảnh này, ai ở đất Trảng đều dễ cảm nhận được. Rất Trảng. Rồi cả tiếng chim, cũng làm nhà thơ lâng lâng niềm vui xuân về:

Sáng một tết một bầy chim lạ

Hót gọi nhau ríu ran ríu ran

Rung rinh rung rinh những cánh mai vàng

Dìu dịu cả lòng người đón tết

               ( Tiếng chim lúc sang xuân)

    Tám chữ có phụ âm đầu “r” tưởng như khúc đồng dao đầy náo động, hay một bài ca tết của các em thiếu nhi đâu đó…Đàn chim kia cũng biết mừng xuân đấy !  Lòng người rạo rực làm sao !

   Và còn bao bài nữa… thiên nhiên êm ái nhẹ nhàng cứ tự nó dâng hiến tình cảm của mình. Ở đây, ta bắt gặp cách miêu tả đậm tính chủ quan của người cảm nhận. Một điều hoàn toàn khác với thơ xưa. Thiên nhiên đẹp, không chỉ vì thiên nhiên đẹp, mà chủ yếu là qua bàn tay của người nghệ sĩ tài hoa. Có thể nói, Kim Liên đã bắt thiên nhiên phục vụ cho cảm xúc của mình mà làm nên những cảnh đẹp trữ tình ăm ắp những trang thơ.

     Gấp lại “ Con sông chúng mình” ta bỗng thấy con sông khác hiện ra. Con sông lòng của nhà thơ dạt dào, êm ái của đất Trảng thân yêu. Với một chất giọng “ Mật ngọt” ấy, “ Ánh đèn phố núi” ấy, đã làm nên “Con sông chúng mình” hôm nay. Không mạnh mẽ, không phức tạp, không ồn ào….Kim Liên tiếp tục dâng cho đời tiếng lòng ngọt ngào trìu mến…

      Chỉ dạo một vòng khó mà thấy hết vẻ đẹp của dòng sông. Hy vọng bạn đọc sẽ tiếp tục thưởng ngoạn đắm say trên dòng sông trữ tình ấy.

                 

                                           Bình Thạnh, 05/01/2013

1. “Mật ngọt, Anh đèn phố núi”  là những tập thơ trước đó của Kim Liên.